Ćwiczenia usprawniające percepcję słuchową

Percepcja słuchowa to zdolność do odbioru dźwięków – ich rozpoznawania, różnicowania oraz interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń.
Najnowsze badania wskazują, że dzieci urodzone w XXI w. stymulowane są przede wszystkim bodźcami wzrokowymi, których źródłem jest telewizja, komputer. Znacznie skrócony jest także czas rozmów z rodzicami, skutkuje to trudnościami nie tylko w przyswajaniu języka mówionego, ale także z poważnymi problemami percepcji słuchowej języka pisanego.

Opóźnienia i zaburzenia percepcji słuchowej obejmują:

Mówienie:
Trudności w przyswajaniu długich i trudnych wyrazów
Agramatyzmy
Trudności w formułowaniu wypowiedzi ustnych i pisemnych
Trudności w rozumieniu skomplikowanych poleceń słownych

Czytanie:
Głosowanie bez dokonywania syntezy
Przekręcanie wyrazów (część odczytuje, a część zgaduje)
Mylenie wyrazów zbliżonych artykulacyjnie
Brak rytmicznego czytania, zaburzona intonacja i akcent zdaniowy
Powolne tempo czytania, co negatywnie wpływa na rozumienie przeczytanej treści

Pisanie:
Specyficzne trudności w pisaniu, zwłaszcza ze słuchu
Opuszczanie liter i sylab
Opuszczanie końcówek wyrazów
Łączenie przyimków z rzeczownikami, np. „wdomu” zamiast „w domu”
Szczególne trudności w pisowni głosek specyficznych dla języka polskiego: syczących, szumiących i ciszących.
Trudności w różnicowaniu głosek „i-j” oraz mylenie samogłosek nosowych „ą”, „ę” z zestawem głosek „-on”, „-om”, „-en”, „-em”
I – Kształcenie wrażliwości słuchowej i różnicowanie dźwięków z otoczenia

1. Wysłuchiwanie i różnicowanie dźwięków dochodzących z najbliższego otoczenia i ich lokalizacja (szmery, szelesty, stuknięcia, odgłosy kroków, pojazdów, dźwięków charakterystycznych dla różnych przedmiotów).

Zamknij oczy i powiedz co słyszysz? (np. pukanie, dzwonek telefonu, szelest papieru, brzęk kluczy, przelewanie wody itp.)
2. Różnicowanie i rozpoznawanie głosów przyrody (zwierząt, ptaków, zjawisk atmosferycznych) w naturalnym środowisku lub z taśmy magnetofonowej.
3. Rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków wydawanych przez różne instrumenty (perkusyjne i inne) pomoce: taśma magnetofonowa, obrazki instrumentów.
4. Rozpoznawanie barwy dźwięków – wysoko – nisko
5. Rozpoznawanie osób po głosie (np. mamy, taty, babci itp.)

II – Ćwiczenia rytmiczne
1. Ćwiczenia w rozpoznawaniu melodii piosenek po zaśpiewanym fragmencie (lub z kasety) i wyklaskaniu rytmów piosenek.
2. Słuchowa analiza podanego rytmu i ruchowe jego odtwarzanie poprzez wyklaskiwanie, wystukiwanie, wytupywanie itp.
3. Odtwarzanie przestrzenne układów rytmicznych poprzez układanie klocków, rysowanie kropek. Rodzic wystukuje rytm, dziecko układa np. klocki, z uwzględnieniem ilości uderzeń i odległości czasowych między nimi (5 latki).
4. Odtwarzanie rytmiczne układów przestrzennych – na podstawie układu np. klocków, dziecko wystukuje lub wyklaskuje rytm (5 latki).
5. Rozpoznawanie układów przestrzennych lub rytmicznych, zgadywanie, który spośród kilku układów na planszy został wystukany lub który spośród kilku wystukanych odpowiada na planszy (lub z klocków).

III – Różnicowanie dźwięków mowy
1. Ćwiczenia rytmiczne – wypowiadanie rytmiczne treści krótkich wierszyków np. z wyklaskiwaniem.
2. Łączenie sylab w proste wyrazy (5 latki).
Jakie słowo słyszysz: wo-da, O-la, ma-ma.

3. Zabawa w kończenie słów np. lo-, dziecko kończy wymawiając –dy (lody), bu (ty), sa (mochód), itp.
6. Powtarzanie ciągów słownych np. pór roku (wiosna, lato, jesień, zima), dni tygodnia, nazw pewnych zbiorów przedmiotów ( np. czapka, szalik, buty, łyżka, nóż, widelec) powtarzanie cyfr.
7. Nauka na pamięć wierszy, piosenek i rymowanek.
8. Wyszukiwanie wyrazów zaczynających się na daną głoskę (5 latki), np.

– Wyszukaj jak najwięcej obrazków zaczynających się na głoskę „t”.
– Rozejrzyj się wokół siebie i powiedz kilka nazw przedmiotów zaczynających się na głoskę „k” itp.

9. Wyodrębnianie pierwszej głoski w wyrazach (nazwach obrazków) – (5 latki) np.
Jaką głoskę słyszysz na początku wyrazu kot, but, las, oko, ucho itp. (wyrazy proste i krótkie).

10. Różnicowanie słów podobnie brzmiących (5 latki). Dziecko pokazuje obrazek po usłyszeniu jego nazwy, np.
domek – Tomek,
pokaż gdzie jest domek?
półka – bułka
pokaż, gdzie jest półka?
Inne pary wyrazów: czapka – żabka, piórko – biurko, kury – góry, koza – kosa, budzik – bucik, tacka – taczka, kot – koc, nos – noc, kura – kula, murek – nurek, pies – piec, łyżka – łóżka, leki – loki, teczka – beczka, fale – szale, nosze – noże
GRY JĘZYKOWE dla pięcio- i sześciolatków:
Tworzenie czasowników:
Instrukcja:

Patrz ten ptaszek nazywa się Pik, on właśnie pikuje. A ten nazywa się luk. Co on robi?
Można bawić się też tak: lisek – liskuje, kotek – kotkuje
Rybka – co robi?…
Myszka – co robi?…
Piesek – co robi?…
Ptaszek – co robi?…

Tworzenie rzeczowników.
Instrukcja:

To auto jest całe czerwone, można je nazwać Czerwonak, a to jest żółte. Jak je można nazwać? – tak Żółtak. Itp.
Ta piłka jest biała…
Ta lalka ma złote włosy …
Ten dom jest ogromny ….

Instrukcja:
Ten pan który lata balonem, mógłby nazywać się Balonak, a ta dziewczynka, która krzyczy może nazywać się Krzykaczka.
Pan, który jeździ tramwajem, mógłby nazywać się….
Pani, która piecze, mogłaby nazywać się…

Analogicznie można tworzyć przymiotniki.

Stwierdzanie obecności rymów.
Instrukcja:
Będę mówiła dwa słowa które są do siebie podobne – na przykład kotek: płotek, albo dwa, które wcale nie są podobne, na przykład domek: ogórek. Słuchaj uważnie i powiedz, czy słowa są do siebie podobne, czy nie.

Odnajdywanie rymów.
Instrukcja.
Teraz trudne zadanie. Spróbuj powiedzieć słowo, które jest podobne do słowa czapka. Możesz powiedzieć słowo takie, które znamy albo wymyśl nowe.

Różnicowanie głosek opozycyjnych.
Można skorzystać z pacynki. Instrukcja.
Ta lala jeszcze nie potrafi dobrze mówić. Czasem się myli. Słuchaj uważnie, a kiedy się pomyli musimy ją poprawić. Kiedy powie prawidłowo, powiesz dobrze, a kiedy powie nieprawidłowo powiesz źle.

Bibliografia:
Cieszyńska J. Korendo M : Wczesna interwencja logopedyczna. Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2007r.
Minczakiewicz E. M. :Mowa. Rozwój –zaburzenia- terapia. Wydawnictwo Naukowe Akademii pedagogicznej. Kraków1997r.
Skorek E. M. : Oblicza wad wymowy. Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2001r.
Red. Bokus B. Shugar G.W. : Psychologia języka dziecka. GWP, Gdańsk 2007r.

Opracowanie: Dorota Zyskowska